Bugün, önce hangi işlerimi yapsam diye düşünürken buldum kendimi. Aklımdan yapılacak işlerin listesini gözden geçirdiğimde, her bir iş için olası engelleri ve çözüm yollarını düşünürken dakikalarca olduğum yerde oturduğumu fark ettim sonra. Hangi işe başlayacağıma karar verememiş olmamın yanında bir de teker teker üzerlerinde düşünürken hepsinin zor ve çözüme ulaştırılması gereken yanlarını aklımda tekrar tekrar dolaştırmıştım. Bir süre sonra yaptığım şeyi fark ettiğimde başka bir yol daha bildiğimi hatırladım. O an aklımda diğer işlerden az da olsa daha büyük bir yer kaplayan işten başladım bir an önce. Çünkü yapmam gerekenleri düşünürken hem büyük bir zaman kaybetmiş hem de yapılacak işlerin zor kısımlarını düşündükçe işleri kendi kendime gözümde büyüterek hiçbir işe başlayamadan öylece zihnimi yormuştum.
Daha sonra bu yazıyı kaleme almaya karar verdim. Hepimizin sıkça yaşadığı sorunlardan birisi bu, kararsızlık. Gündelik yaşantımızda vermemiz gereken en küçük kararda bile uzun süre düşünmeye, konuyu aklımızda tekrar tekrar döndürmeye, düşündükçe olumsuz yönlerini zihnimizde dolaştırırken aslında küçük bir konuyu gözümüzde büyütmeye başlamışsak, o zaman düşünme şeklimizin işlevsel bir düşünme olmadığını fark etmemizin zamanı gelmiş olabilir. Çünkü bizim için bir yandan zaman kaybına yol açarken bir yandan da konu üzerinde düşündükçe gözümüze çok daha zor görünen bir olaya dönüşüyor bir süre sonra. Kararsızlık yaşadığımız konular, bu sorunun bize verdiği kişisel sıkıntı, gündelik yaşamımızı etkileme seviyesi, önem ve öncelik derecesi gibi birçok etkenle birlikte değerlendirildiğinde, karar verme becerilerimizi etkileyen birçok faktör vardır: Bunlardan birkaçı özgüven eksikliği, kaygı bozuklukları, mükemmeliyetçi kişilik, depresyon, dikkat eksikliği ve hiperaktivitedir. Ancak bunların yanında ilişkisel faktörler, kişilik özellikleri, geçmiş yaşantılar ve öğrenmeler gibi birçok etken de karar verme becerilerimiz üzerinde etki sahibidir.
Peki karar verebilmek için neler yapmalıyız?
Bugün benim yaşadığım gibi bir karar verme sürecinde döngü içinde dolaştığınızı, zamanınızı iyi kullanmak isterken aslında yalnızca işleri gözünüzde büyüttüğünüzü fark ettiğinizde aslında sorunun büyük bir kısmı çözülmüş demektir. Değişim için ön koşul farkındalıktır. O yoğun düşünceler arasında küçük ya da büyük herhangi bir konu, içinden çıkamadığınız bir hal alıp sizi yorgun düşürecek ve o an herhangi bir işi yapmak bile sizin için büyük bir yük haline gelecektir. Dolayısıyla ilk adım kararsız kaldığınız o konuda bir kısır döngüye girip kendinizi daha fazla strese soktuğunuzu fark ettiğiniz o kısa anı yakalamak. Bu farkındalığa tutunduktan sonra bir müddet ara verin düşüncelerinize. Zihniniz yoruldu, kısa bir dizi, birkaç sayfa kitap okumak, size iyi hissettiren bir şey yapmak gibi küçük aktivitelerle biraz boşaltın aklınızı, eğer görece uygun bir zamanınız varsa. Daha sonra zihniniz biraz rahatladığında sakin bir köşeye geçin, önünüze bir kağıt ve kalem alın. Kararsız kaldığınız konuyu, yapılması gereken işlerinizi teker teker yazın. Bazen sorunları somutlaştırmak onların çok daha kolay görünmesine neden olur.
Sonra kendinize şu soruları sorun ve yanıtlayın: Önceliğim hangisi? Önce işlerimden hangisini yapsam zihnim biraz daha rahatlamış olur? Hangisi daha acil ve önemli? Öncelik haline getirilmediğinde, benim ya da bir başkası için diğer işlerden daha fazla dezavantaj yaratabilecek bir durum? Karar verebilmek için neye ihtiyacım var? Daha kolay karar alabilen, önceliklerini daha iyi belirleyerek sorumluluklarını ve rahatlama zamanlarını dengeleyebilen biri, benim yerimde olsa ne yapardı? Bu sorun, şu anki mevcut durum ve koşullar altında çözülebilecek bir sorun mu yoksa karar verebilmem için birkaç belirsiz konunun daha netleşmesi mi gerekiyor? Bu soruların dışında bazen de yapılacak işlerin en kolay olanını yapmak ya da karar verilmesi gereken konuların içinden en kolay karar verebileceğiniz konudan başlamak da çözümlerden biri olabilir. Küçük hedeflerinizi gerçekleştirdiğinizde daha büyük işler için heveslenmiş ve kendinize olan güveninizi arttırmış olacaksınız.
Eğer günlük yaşantınızda sık sık küçük konular için bile kararsızlık yaşıyor, bu durum hem size sıkıntı veriyor hem de günlük yaşantınızın, kişilerarası ilişkilerinizin, sosyal hayatınızın aksamasına neden oluyorsa karar verme güçlüğü çektiğiniz konular için altta yatan sebepleri bulmak ve karar verebilme becerilerini öğrenmek adına profesyonel bir yardım almanızı tavsiye ederim. Destek almak bizi ulaşmak istediğimiz noktaya çok daha kolay ve hızlı götürecektir.
Ecem Doğanay Pıçak
Klinik Psikolog